Brucella gurubu bakterilerin oluşturduğu, bulaşıcı, enfeksiyöz bir hastalıktır. Özellikle sığır, koyun, keçi ve domuz gibi evcil hayvanlarda yavru atmaya neden olur.
 |
| Brucella Nedir |
Ancak her yavru atma brucella hastalığı olduğunu göstermez. Aynı zamanda hayvanlardan insanlara bulaşan( Zoonozis ) , ekonomik yönden zarar verici ve halk sağlığı yönünden önem taşıyan bir hastalıktır.
Bu hastalık insanlarda dalgalı humma, Bang hastalığı, malta humması ve Akdeniz humması gibi isimlerle de bilinmektedir.
Enfeksiyöz nedir? Enfeksiyöz insandan, hayvanlardan insanlara gecebilen hastalıklara verilen adtır.
Bu hastalık insanlarda dalgalı humma, Bang hastalığı, malta humması ve Akdeniz humması gibi isimlerle de bilinmektedir.
Enfeksiyöz nedir? Enfeksiyöz insandan, hayvanlardan insanlara gecebilen hastalıklara verilen adtır.
HASTALIĞIN ETKENLERİ NELERDİR.
Hastalık mikrobu olarak 6 türü bulunan Brusella grubu mikroorganizmalardan Brusella Melitensis, Brucella Abortus ve Brucella Suis insanlarda hastalık oluşturmaktadır. Brucella Melitensis, başlıca koyun ve keçileri etkilemekle birlikte sığır ve köpeklerde de hastalık oluşturabilmektedir. Ülkemizde insan sağlığına olumsuz etkisi bakımından büyük öneme sahiptir.
Hastalık mikrobu olarak 6 türü bulunan Brusella grubu mikroorganizmalardan Brusella Melitensis, Brucella Abortus ve Brucella Suis insanlarda hastalık oluşturmaktadır. Brucella Melitensis, başlıca koyun ve keçileri etkilemekle birlikte sığır ve köpeklerde de hastalık oluşturabilmektedir. Ülkemizde insan sağlığına olumsuz etkisi bakımından büyük öneme sahiptir.
Brucella Abortus, sığırlarda enfeksiyon oluşturur, fakat manda, deve, geyik, at, koyun, köpek, domuz ve insanlara da bulaşır.
İnsanlarda mal hastalığı veya mal tohumlaması olarak bilinen çok tehlikeli bir zoonoz hastalıktır. Hayvan türlerine göre:
B. Brucella Aportus Bovis: Sığırlarda
B. Brucella Melitensis: Koyunlarda
B. Brucella Suis: Domuzlarda görülür.
Her üç etkende insanlarda hastalık oluşturur. İnsanlar için en potojen olanı B. Melitensisdir. Brucella melitensis koyun ve keçilerde görülür. Koyun ve keçi yetiştirenlerden bu hastalık sık görülür.
BRUSELLA HASTALIĞI NEDEN ÖNEMLİDİR?
En başta brucella görülen ahırdaki hayvanların tamamı zorunlu kesime tabi tutulmasıdır.Hayvanlarda neden olduğu yavru kaybı, süt veriminde azalma, damızlık değeri kaybı, kısırlık gibi zararlar dikkate alındığında evcil hayvanların önemli bir hastalıklardan bir olarak kabul edilir. Hayvansal protein kaynaklarına olan olumsuz etkisi, hayvan ve hayvansal ürünlerin ticaretine engel teşkil etmesi ve hayvan yetiştiricilerinin sosyo- ekonomik gelişmesini engellemesi gibi zararlıları görülmektedir. Ayrıca insan sağlığı açısından taşıdığı risk hastalığın önemi daha artmaktadır. İnsanlarda uzun süren bir hastalığı sebep olan Brucella fizik yetersizliği ve işgücü kaybına neden olurken, tedavi ve hastane giderleri de önemli bir ekonomik kayba neden olmaktadır.
İNSANLARDA BRUCELLA HASTALIĞININ BELİRTİLERİ
Mikrobun alınmasından 1-3 hafta sonra belirtiler ortaya çıkmaya başlar.. Bazen bir kaç aya kadar uzayabilir. Hafif ve şiddetli düzeyde, aniden veya yavaş gelişerek belirtiler ortaya çıkabilir. Hastalarda sürekli, aralıklı veya düzensiz bir ateş (dalgalı ateş özelliklede geceleri) , terleme, kas ve iskelet sisteminde olan belirgin etkisinin sonucu olarak yorgunluk , halsizlik görülür. En çok etkilenen eklemler kalça, diz ve dirseklerdir. Ayrıca mide- barsak, akciğerler, kan yapan organlar, cilt ve nadiren de kalp – damar sistemi ve beyin ( menenjit ) etkilenir. Erkek hastalarda testis de şişlik oluşur hastalığın süresi birkaç haftadan birkaç aya kadar uzayabilir. Hastalığın teşhisi laboratuar testleri ile tespit edilir. Antibiyotikler Brucella mikroorganizmalarına karşı etkilidir. Fakat hastalığın tedavisi güç olabilir. İnsan insana bulaşma çok enderdir. Ancak yinede hijyen en üst düzeyde tutulmalı ve kişisel eşyalar ayrı tutulmalıdır. Bebek emziren anneler bebeklerini emzirmemeli.
HAYVANLARIN BRUCELLADAN KORUNMASI
Yapılacak en basit şey hayvan hareketlerini kontrol altına alıp hastalığın çıkmasını engellemektir. Ki en ekonomik yolda budur. Brucella hastalığı kontrol genel hijyenik tedbirlerin uygulanması, karantina, enfekte hayvanların sürüden çıkarılması ( kesim ) ve aşılama yöntemleri ile olmaktadır.
1-Yavru atan hayvanların tüm atıkları ile bu atıkların temas ettiği yem ve altlıklar ya derine gömülerek üzerine yanmamış kireç dökülmeli veya yakılarak imha edilmelidir. Ancak bu teorikte mümkün olsa da pratikte yüzde yüz mümkün değildir. Çünkü doğum yapan bir hayvanın tüm vajinal akıntıları toplamanız imkansızdır. Ancak mikrop yüzdesinin azaltılması için yapılmalıdır.
2- Ahır ve ağıllarda dezenfeksiyon yapılmalıdır. Bu yüzden öncelikle dezenfeksiyon yapılacak düzeyde bir ahırınız olmalı.
3- Sürüye veya işletmeye yeni hayvan satın alındığında test yaptırılmalı. Ve bunlar diğer hayvanlardan ayrı tutularak 30–60 gün sonra test yaptırıldıktan sonra diğer hayvanların yanına koyulmalıdır.
4- Ergin S – 19 aşıyla aşılana dişi sığırların aşılama tarihinden 6 ay sonra, genç S–19 aşısı ile aşılanmış 4–8 aylık dişi danaların aşılama tarihinden 12 ay sonra serolojik muayene sonuçları güvenilir olmaktadır.
5- Hayvan satın alınacağında Brucellozis bulunmayan sürüler tercih edilmeli.
6- Brucellozis tespit edilen hayvanlar satılmamalıdır.
7- Bütün atık vakaları zaman geçirilmeden Bakanlık İl ve İlçe Müdürlüklerine veya bir Veteriner Hekime bildirilmelidir.
8- Hayvanlar Brucellozise karşı aşılatılmalıdır.
9- Sürüye yeni katılan hayvanlarında aşılı olmasına dikkat edilmelidir.
B. Brucella Aportus Bovis: Sığırlarda
B. Brucella Melitensis: Koyunlarda
B. Brucella Suis: Domuzlarda görülür.
Her üç etkende insanlarda hastalık oluşturur. İnsanlar için en potojen olanı B. Melitensisdir. Brucella melitensis koyun ve keçilerde görülür. Koyun ve keçi yetiştirenlerden bu hastalık sık görülür.
BRUSELLA HASTALIĞI NEDEN ÖNEMLİDİR?
En başta brucella görülen ahırdaki hayvanların tamamı zorunlu kesime tabi tutulmasıdır.Hayvanlarda neden olduğu yavru kaybı, süt veriminde azalma, damızlık değeri kaybı, kısırlık gibi zararlar dikkate alındığında evcil hayvanların önemli bir hastalıklardan bir olarak kabul edilir. Hayvansal protein kaynaklarına olan olumsuz etkisi, hayvan ve hayvansal ürünlerin ticaretine engel teşkil etmesi ve hayvan yetiştiricilerinin sosyo- ekonomik gelişmesini engellemesi gibi zararlıları görülmektedir. Ayrıca insan sağlığı açısından taşıdığı risk hastalığın önemi daha artmaktadır. İnsanlarda uzun süren bir hastalığı sebep olan Brucella fizik yetersizliği ve işgücü kaybına neden olurken, tedavi ve hastane giderleri de önemli bir ekonomik kayba neden olmaktadır.
İNSANLARDA BRUCELLA HASTALIĞININ BELİRTİLERİ
Mikrobun alınmasından 1-3 hafta sonra belirtiler ortaya çıkmaya başlar.. Bazen bir kaç aya kadar uzayabilir. Hafif ve şiddetli düzeyde, aniden veya yavaş gelişerek belirtiler ortaya çıkabilir. Hastalarda sürekli, aralıklı veya düzensiz bir ateş (dalgalı ateş özelliklede geceleri) , terleme, kas ve iskelet sisteminde olan belirgin etkisinin sonucu olarak yorgunluk , halsizlik görülür. En çok etkilenen eklemler kalça, diz ve dirseklerdir. Ayrıca mide- barsak, akciğerler, kan yapan organlar, cilt ve nadiren de kalp – damar sistemi ve beyin ( menenjit ) etkilenir. Erkek hastalarda testis de şişlik oluşur hastalığın süresi birkaç haftadan birkaç aya kadar uzayabilir. Hastalığın teşhisi laboratuar testleri ile tespit edilir. Antibiyotikler Brucella mikroorganizmalarına karşı etkilidir. Fakat hastalığın tedavisi güç olabilir. İnsan insana bulaşma çok enderdir. Ancak yinede hijyen en üst düzeyde tutulmalı ve kişisel eşyalar ayrı tutulmalıdır. Bebek emziren anneler bebeklerini emzirmemeli.
HAYVANLARIN BRUCELLADAN KORUNMASI
Yapılacak en basit şey hayvan hareketlerini kontrol altına alıp hastalığın çıkmasını engellemektir. Ki en ekonomik yolda budur. Brucella hastalığı kontrol genel hijyenik tedbirlerin uygulanması, karantina, enfekte hayvanların sürüden çıkarılması ( kesim ) ve aşılama yöntemleri ile olmaktadır.
1-Yavru atan hayvanların tüm atıkları ile bu atıkların temas ettiği yem ve altlıklar ya derine gömülerek üzerine yanmamış kireç dökülmeli veya yakılarak imha edilmelidir. Ancak bu teorikte mümkün olsa da pratikte yüzde yüz mümkün değildir. Çünkü doğum yapan bir hayvanın tüm vajinal akıntıları toplamanız imkansızdır. Ancak mikrop yüzdesinin azaltılması için yapılmalıdır.
2- Ahır ve ağıllarda dezenfeksiyon yapılmalıdır. Bu yüzden öncelikle dezenfeksiyon yapılacak düzeyde bir ahırınız olmalı.
3- Sürüye veya işletmeye yeni hayvan satın alındığında test yaptırılmalı. Ve bunlar diğer hayvanlardan ayrı tutularak 30–60 gün sonra test yaptırıldıktan sonra diğer hayvanların yanına koyulmalıdır.
4- Ergin S – 19 aşıyla aşılana dişi sığırların aşılama tarihinden 6 ay sonra, genç S–19 aşısı ile aşılanmış 4–8 aylık dişi danaların aşılama tarihinden 12 ay sonra serolojik muayene sonuçları güvenilir olmaktadır.
5- Hayvan satın alınacağında Brucellozis bulunmayan sürüler tercih edilmeli.
6- Brucellozis tespit edilen hayvanlar satılmamalıdır.
7- Bütün atık vakaları zaman geçirilmeden Bakanlık İl ve İlçe Müdürlüklerine veya bir Veteriner Hekime bildirilmelidir.
8- Hayvanlar Brucellozise karşı aşılatılmalıdır.
9- Sürüye yeni katılan hayvanlarında aşılı olmasına dikkat edilmelidir.
BRUCELLA HASTALIĞININ HAYVANLARDAKİ BELİRTİLERİ
Büyük Başlarda:
Dişi hayvanlarda başlıca belirti yavru atmadır. Genellikle yavru atma gebeliğin 5.–7. aylarında görülür. Yavru zarlarının atılmaması, uterus(Rahim) iltihaplanması ( metritis )ve buna bağlı olarak kısırlık, süt veriminde azalma ve mastitis(Meme şişmesi), bazı hayvanlarda bacak eklemlerinde yangı(sıcaklık, şişlik, iltihap vb.) ve şişkinlikler, erkek hayvanlarda testislerde şişlikler görülebilir. Hasta bir anadan doğan buzağılar aşılansalar dahi gizli enfeksiyon devam edebileceğinden damızlıkta kullanılmamalıdır. İneklerde meme ve meme lenf yumruların da kalıcı enfeksiyon nedeniyle enfekte hayvanlar yaşamları boyunca sütle zaman zaman mikroorganizma çıkarır ve insanlar için risk oluştururlar. Abortu(yavru atma) takiben etkenler uterus akıntıları ile 15 gün süre ile atılırlar. Bu mikroorganizma atımı da 2–3 ay sonra temizlenir.
Küçük Başlarda:
Belirtiler sığırlarla aynı olmakla birlikte bu hayvanlarda başlıca belirti yavru atmaktadır. Abortus(yavru atma) genellikle gebeliğin son iki ayında görülür. Keçiler enfeksiyona daha duyarlıdır. Keçilerde uterusdan enfekte sıvı atılımı koyunlara oranla daha çok ve uzun sürer ( 2–3 ay ) koyunlarda bu olay 3 haftadır. Atık yapan koyunlar genel olarak sütle mikroorganizmaları çıkarırlar ancak nadiren sütle 140–180 güne kadar atım tespit edilmiştir. Keçilerde kalıcı enfeksiyon görülebilir bu durumda mikroorganizma sütle en az 2 laktasyon, belki daha uzun süre atabilir.
Büyük Başlarda:
Dişi hayvanlarda başlıca belirti yavru atmadır. Genellikle yavru atma gebeliğin 5.–7. aylarında görülür. Yavru zarlarının atılmaması, uterus(Rahim) iltihaplanması ( metritis )ve buna bağlı olarak kısırlık, süt veriminde azalma ve mastitis(Meme şişmesi), bazı hayvanlarda bacak eklemlerinde yangı(sıcaklık, şişlik, iltihap vb.) ve şişkinlikler, erkek hayvanlarda testislerde şişlikler görülebilir. Hasta bir anadan doğan buzağılar aşılansalar dahi gizli enfeksiyon devam edebileceğinden damızlıkta kullanılmamalıdır. İneklerde meme ve meme lenf yumruların da kalıcı enfeksiyon nedeniyle enfekte hayvanlar yaşamları boyunca sütle zaman zaman mikroorganizma çıkarır ve insanlar için risk oluştururlar. Abortu(yavru atma) takiben etkenler uterus akıntıları ile 15 gün süre ile atılırlar. Bu mikroorganizma atımı da 2–3 ay sonra temizlenir.
Küçük Başlarda:
Belirtiler sığırlarla aynı olmakla birlikte bu hayvanlarda başlıca belirti yavru atmaktadır. Abortus(yavru atma) genellikle gebeliğin son iki ayında görülür. Keçiler enfeksiyona daha duyarlıdır. Keçilerde uterusdan enfekte sıvı atılımı koyunlara oranla daha çok ve uzun sürer ( 2–3 ay ) koyunlarda bu olay 3 haftadır. Atık yapan koyunlar genel olarak sütle mikroorganizmaları çıkarırlar ancak nadiren sütle 140–180 güne kadar atım tespit edilmiştir. Keçilerde kalıcı enfeksiyon görülebilir bu durumda mikroorganizma sütle en az 2 laktasyon, belki daha uzun süre atabilir.
BRUCLLA GRUBU MİKROORGANİZMALARIN ÇEVRE ŞARTLARINA DAYANIKLIĞI NASILDIR.
En başta belirtmek gerekirse brucella mikrobu donmuş gıdalarda çok uzun süre hayatta kalıp hastalık oluşturabilmektedir. Brucella mikroorganizmaları ; Güneş görmeyen toprakta 70 gün, Güneş ışığında 1-12 saatte 60 C de 10 dk. , 100C de hemen ölürler. Çeşme suyunda 4-8 C de birkaç ay , dondurulmuş dokularda birkaç yıl, nemli toprakta 60 gün ve 20 C de % 40 nemli ortamda 144 gün canlı kalabilirler. İdrarda 30 gün, atık fötuslarda en az 75 gün ve uterus akıntılarında 200 günden fazla canlı kalabilir. Enfekte dışkı materyali bulaşık altıkta 56–61 C lerde 4-5 saatte tahrip olur. Çiğ sütten yapılan tuzsuz krema yağında buzdolabında 142 gün, % 10 tuz içeren salamura peynirde 45 gün, % 17 tuz içeren peynirde ise 1 ay canlı kalır. Etin normal dinlendirilmesi süresince oluşan pH değişikliği ( asitlik) ette bulunabilecek Brucella mikroorganizmalarını öldürmeye yeterlidir. ( Pastörizasyon ısısında ( 63–65 C 30 dakika, 72–75 C 15-20 saniye ) 15-20 dakikada hemen ölür.
En başta belirtmek gerekirse brucella mikrobu donmuş gıdalarda çok uzun süre hayatta kalıp hastalık oluşturabilmektedir. Brucella mikroorganizmaları ; Güneş görmeyen toprakta 70 gün, Güneş ışığında 1-12 saatte 60 C de 10 dk. , 100C de hemen ölürler. Çeşme suyunda 4-8 C de birkaç ay , dondurulmuş dokularda birkaç yıl, nemli toprakta 60 gün ve 20 C de % 40 nemli ortamda 144 gün canlı kalabilirler. İdrarda 30 gün, atık fötuslarda en az 75 gün ve uterus akıntılarında 200 günden fazla canlı kalabilir. Enfekte dışkı materyali bulaşık altıkta 56–61 C lerde 4-5 saatte tahrip olur. Çiğ sütten yapılan tuzsuz krema yağında buzdolabında 142 gün, % 10 tuz içeren salamura peynirde 45 gün, % 17 tuz içeren peynirde ise 1 ay canlı kalır. Etin normal dinlendirilmesi süresince oluşan pH değişikliği ( asitlik) ette bulunabilecek Brucella mikroorganizmalarını öldürmeye yeterlidir. ( Pastörizasyon ısısında ( 63–65 C 30 dakika, 72–75 C 15-20 saniye ) 15-20 dakikada hemen ölür.
BRUCELLA HASTALIĞININ TÜRKİYEDEKİ YAYĞINLIĞI
Brucella hastalığı ülkemizde yaygın olarak görülmekte ve Tarım Bakanlığı tarafından gerekli görülen bölgelerde aşı uygulaması yapılmaktadır. Brusellozis ülkemizde hem hayvanlarda hem de insanlarda ihbarı mecbur bir hastalıktır. Tarım Bakanlığının 1998–1999 yıllarında 79 ilden toplam 13458 adet sığır kan serumu ve 30433 adet koyun kan serumu incelenmesi sonucu sığırlarda % 1.43 koyunlarda % 1.97 olarak hastalık tespit edilmiştir. Yapılan çalışmalar sonucunda hayvan hareketlerinin fazla olmadığı ve atık vakalarının nadir olduğu Orta ve Doğu Karadeniz sahil şeridindeki iller dışında, ülke genelinde hastalığın yaygın olduğunu göstermektedir. Özellikle hayvan sevklerinin yoğun olduğu sınır bölgelerde (doğuanadolu, güneydoğu vb.) hasatlık çok daha sık görülmektedir.
Brucella hastalığı ülkemizde yaygın olarak görülmekte ve Tarım Bakanlığı tarafından gerekli görülen bölgelerde aşı uygulaması yapılmaktadır. Brusellozis ülkemizde hem hayvanlarda hem de insanlarda ihbarı mecbur bir hastalıktır. Tarım Bakanlığının 1998–1999 yıllarında 79 ilden toplam 13458 adet sığır kan serumu ve 30433 adet koyun kan serumu incelenmesi sonucu sığırlarda % 1.43 koyunlarda % 1.97 olarak hastalık tespit edilmiştir. Yapılan çalışmalar sonucunda hayvan hareketlerinin fazla olmadığı ve atık vakalarının nadir olduğu Orta ve Doğu Karadeniz sahil şeridindeki iller dışında, ülke genelinde hastalığın yaygın olduğunu göstermektedir. Özellikle hayvan sevklerinin yoğun olduğu sınır bölgelerde (doğuanadolu, güneydoğu vb.) hasatlık çok daha sık görülmektedir.
BRUSELLOZİS HASTALIĞININ DÜNYADAKİ YAYGINLIĞI
Brusellozis Birleşmiş Milletler Gıda ve Tarım Teşkilatı ( FAO) , Dünya Sağlık Örgütü (WHO) ve Uluslararası Salgın Hastalıklar Ofisi ( OIE) tarafından dünyada en hayvandan insana bulaşan en yaygın hastalık olarak kabul edilmektedir.
Kuzey Avrupa, Kuzey Amerika Ülkeleri, Avustralya ve Yeni Zelanda da yıllar süren yoğun çabalarla Brusellozis büyük ölçüde eradike (Hastalığın tamamen ortadan kaldırılması) edilmiştir. Buna karşı bazı Güney Avrupa Ülkelerinde, özellikle Akdeniz Bölgesi Ortadoğu Batı Asyanın gelişmekte olan ülkelerinde Hint Yarımadası, Afrika, Orta ve Güney Amerika’nın bir kısmının da insan ve hayvanlarda yaygınlığını sürdürmektedir. Akdeniz ve Ortadoğu Ülkelerinde yıllık Brusellozis insidensi her 100.000 kişide 1–78 vaka arasında değişir. Ancak hastalığın yaygın olduğu ve hayvanlarda kontrol programları uygulanmayan bölgelerde 550 nin üzerinde vaka bildirilmiştir. İnsan Brusellozisi birçok ülkede ihbarı mecburi olmasına rağmen, resmi makamlar gerçek enfekte insan sayısını yansıtmamaktadır. Hastalığın bildirilenden 10–25 kat daha fazla olduğu tahmin edilmektedir. Bunun başlıca nedeni vakaların çoğunlukla doğru teşhis edilmemesidir.
Kayanak:tarimsalhaber
