Tavuklarda suni tohumlama

 Prof. Dr. F. Tahir Aksoy

ftaksoy@yahoo.com

Yapay tohumlama uygulaması hindilerde döl verimi sorunlarının çözümü için yaygın olarak kullanılmaktadır. Çünkü iri yapılı erkek hindilerde aşım yapma zorluğu vardır. Ticari tavuk yetiştiriciliğinde yapay tohumlama uygulaması çok yaygın değildir. Kafeste barındırılan damızlık tavuklar için yapay tohumlama uygulanır.

Normal olarak doğal çiftleşme imkânı olan sürülerde bu yöntem kullanılmaz. Özel ıslah programlarında, kimi döl verimi sorunlarının çözümünde ve araştırmalarda tavukçulukta da yapay tohumlamadan yararlanılmaktadır. Kimi ıslah çalışmalarında da üstün verimli bir erkeğe ait spermanın daha yaygın olarak kullanılması için bu yola başvurulabilir.

Bir horozdan spermanın sağımla alımı ile ilgili araç bir adet sperma alma tüpüdür. Spermanın muayenesi, muhafazası ve dilüe edilmesi ile ilgili araçlar: bir mikroskop ve içerilerinde iki adet cam tüp bulunan küçük termos kaptan ibarettir.

Tohumlamada kullanılan araç: ucunda enjektör ya da ağızla üflemek için lastik boru takılı küçük bir pipetten ibarettir (kan alma pipeti kullanılabilir).

Yapay tohumlama ile ilgili işlemler aşağıda olduğu gibidir. -Horozların seçimi, hazırlanması ve sperma vermeye alıştırılmaları / -Horoz”un tutulması / -Masaj ve sperma sağımı / -Alınan spermanın muayenesi / -Alınan spermanın kısa süreli muhafazası /-Alınan spermanın dilüe edilişi /-Tavuğun tohumlama için tutulması /-Tavuk kloaka”sından uterus”un uygun şekilde dışarı çıkarılması (karın üzerine bastırılarak) /-Spermanın ovidukt içerisine verilmesi.

Bir horoz, sperma sağımı için önceden hazırlanmalı ve alıştırılmalıdır. Alışkın bir horozdan sperma almak zamanla çok kolay hale gelecektir. Normal olarak her seferde bir horozdan 0.75 – 1.00 ml kadar sperma almak mümkündür. Alınan sperma 10 – 15 dakika içerisinde kullanılmalıdır. Yarım saatten daha fazla bekletmenin spermatozoitlerin yaşama gücünün azalması nedeni ile uygun olmadığı bilinmektedir. Horoz spermasının dondurulması ve uzun süreli bekletilmesi konusunda yapılan pek çok araştırma bulunmakla beraber henüz sığır spermasında olduğu gibi başarılı sonuçlar almak mümkün olmamıştır. Pratikte horoz sperması taze olarak kullanılmaktadır. Özellikle soğuğun (4°c ve altı) spermatozoitlere zarar verdiği çeşitli uygulamalarda gözlenmiştir. Bu nedenle kısa bekletme süresinde dahi sperma tüpünün ılık bir su banyosunda bekletilmesi (37.5 °C) uygundur.

Sperma, kullanılmadan önce uygun bir vasat yardımı ile dilüe edilmelidir. Bu amaçla satılan bazı preparatlar mevcuttur. Dilüe etmek için yağsız, pişirilmiş, süzülmüş inek sütü de kullanılabilir. Dilüent maddenin spermaya yüzde elli oranında ve aynı sıcaklık derecesinde iken katılması gerekir.

Tavuklar, öğleden sonra saat 15-16 arasında tohumlanmaya daha yatkındırlar. Bu zamanda tavuk uterusu içerisinde sert kabuklu yumurta bulunma olasılığı en aza inmektedir. Tohumlama için kullanılan dilüe edilmiş sperma miktarı tavuk başına 0.02 ile 0.05 ml arasında olabilir. Farklı uygulamalarda bu doz değişir.

Spermanın tohumlama sırasında tavuğun ovidukt’u içine verilmesi önemlidir. Bu amaçla, tohumlanacak tavuğun karnına sol taraftan uygun şekilde bastırılır ve uterus”un kloaka”dan dışarı çıkması sağlanır. Sperma işte buradan pipet yardımı ile ovidukt içerisine şırınga ya da en kolay lastik boru ile üflenerek bırakılır. Bir tavuk için haftada bir defa tohumlama genellikle yeterli olacaktır.

Tohumlama uygulaması, kuluçka sonuçlarına göre daima irdelenmeli ve gerektiğinde uygulamada bazı ayarlamalar yapılmalıdır. Yapay tohumlama, bazı kanatlı türlerinde ve özellikle hindilerde, beç tavuklarında yaygın olarak uygulanmaktadır

Kaynak:http://www.ciftlikdergisi.com.tr/59157.html