Meme Sağlığı Ve Sağım Hijyeni

Süt sığırları, konforlu bir ortamda günde 2 defa uygun sağım tekniği ve hijyen kuralları çerçevesinde en kısa sürede sağılmalıdır. Sağımdan önce sağıma memenin hazırlanması için özel süt kontrol kupalarına elle birkaç damla süt sağıp, sütte bir anormallik olup olmadığı kontrol edilmelidir. Alınan birkaç damla süt ele veya yere sağılmamalıdır. 

Sağım Kuralları Afişi; sağımda net görünebilecek bir şekilde duvara asılmalıdır.

Sağıcı; meme yapısı, süt salgılanması ve sağım makinasının çalışma mekanizması hakkında temel bilgilere sahip olmalıdır. Sağım başlıklarının ve borularının temizliği, sağılmış sütün derhal soğutularak soğuk ortamda işleneceği ünitelere nakledilmesi sütteki bakteri yükünü ciddi oranda azaltacaktır. Elle sağımda mümkünse inekler ahırda değil, açık alanda sağılarak kapalı ortamda havada yoğun olarak bulunan koku ve bakterilerin süte geçmesi önlenmelidir. Sağım makinesi her zaman iyi işler durumda olmalı, periyodik olarak temizlenmeli ve bir uzman, teknisyen ya da servis elemanı tarafından bakımı yapılmalıdır. Tüm sağım makineleri her yıl en az iki defa düzenli olarak kalibre (ayarlanma) edilmelidir. Her sağım sonunda meme iyice boşaltılmalıdır; çünkü sağım başında %2 olan sütte yağ oranı, sağım sonunda %15’in üzerine çıkmaktadır. Aşırı yağlı ve/veya illeri yaşta tohumlanan düveler, doğum öncesinde aşırı beslenenler, rasyon dengesizlikleri ve yetersiz eksersizler meme ödemine sebep olacağı unutulmamalıdır. 

Meme iltihabı (Mastitis) klinik belirtileri; memede ateş, kızarıklık, şişlik, ağrı, süt veriminde azalma, memeden süt yerine su, pıhtı, kan gelmesi, hayvanın genel durumunda bozukluk, neşesizlik, iştahsızlık ve ateştir. Mastitli inekler günde 4-6 kez sağılarak, memede oluşan toksinlerin dışarı atılması sağlanmalıdır. Her bir meme lobunda meydana gelen mastitis bir klinik mastitis vakası olarak ele alınmalıdır. Eğer ineğin 4 meme lobunda klinik mastitis şekillendiyse bu 4 mastitis vakası olarak kayıt altına alınmalıdır. İşletmede aylık klinik mastitis oranı ˂ %2 olmalıdır (her 100 inekte 1 ayda meydana gelen). Tank somatik hücre (akyuvar + epitel hücre) sayısında kritik eşik olan 200.000 üzerindeki her 100.000’lik artış; süt üretiminde % 2,5’lara varan azalmanın yanı sıra ineklerin sürüden erken çıkarılması ile tedavi masraflarında ve mastitisin yayılmasında ekstra bir artışa neden olmaktadır.

Verimliliğin sürdürülebilmesi ve meme sağlığı için;

- Somatik hücre skoru iyi olan damızlık boğalara ait sperma kullanılmasına,

- Başka buzağılar tarafından emilen buzağıların sürüden çıkarılmasına,

- İşletmede elde edilen sütlerde (tank) somatik hücre sayısının 200.000 den düşük olmasına,

- Hayvan altlığının sürekli temiz ve kuru olmasına,

- Lezyonlu meme başı derisi somatik hücre sayısında önemli oranda (%30-40) artışa neden olmaktadır. Meme ve meme başının lezyonlardan korunmasına,

- Yemlere meme sağlığını koruyacak selenyum, çinko ile D ve E vitamini içeren katkıların ilave edilmesine,

- Sürünün kapalı olmasına (Dışarıdan şüpheli damızlık dişi hayvan alınmaması),

- Sineklerle mücadele edilmesine,

- Merada memeyi çizebilecek dikenli çalı ve otların ortadan kaldırılmasına,

- Sütün kolayca inmesi için ineklere iyi davranılmasına,

- Sağım makinelerinin temizliği ve periyodik olarak bakımına ve kalibrasyonuna,

- Stresiz ortamda sağımın zamanında yapılmasına,

- Hayvan Refahında 5 Temel Hak kuralına uyulmasına,

- Her yıl sağılan ineklerden ortalama % 20-30’nun (yaşlı, verimsiz, hasta v.b) gençlerle yenilenmesine, ü Düve doğumları ilkbahar sonu ve yaz başlarına denk getirilmemesine,

- Mastitisli sütlerin pastörize edilmeden damızlık dişi buzağılara verilmemesine,

- Sarkık memeli inekler, meme başı aşırı kısa-uzun ya da aşırı kalın-ince inekler zaman içerisinde seleksiyona tabi tutulmasına,

- Sağım sırasına (mastitisli hayvanların sona bırakılması ya da ayrı sağılması),

- Sağım öncesi ve sağım sonrası meme temizliği ve asepsisine (mikroptan arındırma),

- Sağımdan sonra kilitleme (yatmasını önleyecek şekilde bağlama) ve yemleme yapılarak, meme süt kanalı kapanana kadar (1 saat) ineklerin ayakta bekletilmesine,

- Kuru dönemde oluşan subklinik enfeksiyonlar, laktasyon döneminde oluşan yeni meme içi enfeksiyonlardan daha fazla oranda doğum sonrası klinik mastitislere neden olmaktadır. Bu bağlamda kuru dönem de korunma ve tedaviye,

- Sürekli somatik hücre sayısı yüksek olan ve sık sık (1 laktasyonda 3 den fazla) mastite yakalananlar ile kuru dönemde problemi çözülmeyen mastitisli hayvanların sürüden çıkarılmasına,

- İşletmede veteriner hekiminizin önerisine göre mastitise karşı bir korunma planına sahip olunmasına, dikkat edilmelidir.

Kaynak:GTHB