Ağız Sütü Nedir

Hayvancılıkta doğumu takip eden ve ilk sağımdan elde edilen süt kolostrum olarak adlandırılır.

2. - 3. Günlerde sağılan sütler geçiş sütü olarak adlandırılır. Ağız sütü pek çok açıdan normal sütte göre farklılık gösterir. Kuru madde, yağ, protein, vitamin ve immunoglobilin seviyeleri normal süte nazaran belirgin ölçüde yüksektir. Kuru madde ve protein miktarı ( Özellikle immumnogloblin)  birinci günden sonra hızla düşmeye başlar. Dördüncü günün sonunda normal süt değerlerine ulaşılır.

                 AĞIZ SÜTÜ İÇİRİLME ZAMANI

                 İnce bağırsak hücreleri kolostrumdan gelen proteinlerle yeterince doyurulmamışsa, hastalık yapıcı bakteriler bu bölgelere ulaşabilir ve üremeye başlar. Böyle bir durumda buzağı büyük bir risk altındadır ve bu durum genellikle ölüm ile sonuçlanır. İlk sağılan sütün doğumu takip eden en kısa zamanda buzağıya içirilmesi çok önemlidir. Yine buzağının gübre, altlık, ya da mikrobiyel açıdan bulaşık materyalleri yeme riski, erken ağız sütü içirilmesi ve buzağının anasının yanında erken ayrılması ile azaltılabilir.

                 AĞIZ SÜTÜNÜN BUZAĞI İÇİN ÖNEMİ  

                 Yeni doğan bir buzağı bağışıklık  sisteminin çalışabilmesi için elzem olan antikorlardan yoksun olarak dünyaya gelir. Ağız sütü yüksek miktarda antikor içerir ve buzağılar için ilk antikor kaynağıdır. Yeni doğmuş bir buzağının sindirim sistemi büyük molekülleri sadece bir gün gibi kısa bir süre için absorbe edebilir. Bu bağlamda buzağılara erken ağız sütü içirilmesi şarttır.

Bu dönemde abomasum ve ince bağırsaklarda bulunan normal sindirim enzimleri işlevlerini yerine getirememekte ya da çok az işlevsel bir durumdadır. Bu da antikorların ince bağırsağa sindirilmeden ulaşmalarına yardımcı olur. Ayrıca ağız sütü enzimlerin etkisini azaltıcı enzim inhibitörü içermektedir.

Ağız sütünün ishal, pneumani riskini azaltıcı ve buzağıların hayatını koruyucu bir etkisi vardır. Ağız sütünün antikor kaynağı olma özelliğinin yanı sıra, buzağının tükettiği ilk yemdir. Ağız sütü buzağı için yoğunlaştırılmış yağ (enerji), protein, vitamin, ve mineral kaynağıdır. Aynı zamanda ağız sütü buzağının büyümesinde ve sağlığında önemli rolü olan, hormonlar ve büyüme faktörlerini içermektedir.

                AĞIZ SÜTÜ KALİTESİ

                Ağız sütünün kalitesi ağırlıklı olarak içerdiği immunoglobilin yoğunluğuna bağlıdır. İmmuolobilin yoğunluğu; ineğin hastalıklar geçmişine, üretilen ağız sütünün miktarına, mevsime, ineğin ırkına ve kuru dönemdeki beslemeye bağlı olarak değişir. Genel olarak yaşlı ineklere ait ağız sütleri daha fazla immunogloblin içerir. Fakat yaşlı inek hayatı boyunca pek çok hastalık etmeni ile karşı karşıya kalmamışsa, üretilen ağız sütü beklendiği kadar yüksek immunoglobilin içermeyebilir.

                Ağız sütündeki antikor çeşitleri ineğin geçmişinde geçirdiği hastalıklara ya da uygulanan aşılara bağlıdır.

Bir çiftlikte yetiştirilen inek o ortama en uygun antikorları içeren ağız sütünü üretir. Doğumdan önce sağım ya da sütün memeden kendiliğinden boşalması, ağız sütünün içerdiği antikorların belirgin miktarlarda azalmasına neden olur.

                  Genel olarak, ineğin ürettiği ağız sütü fazla ise antikor seviyesi düşük, az ise antikor seviyesi yüksek olur. İlk sağımda 8 lt den fazla ağız sütü üreten ineğin ağız sütü genellikle antikor yoğunluğu açısından zayıf olur.

           

                  Ağız sütünün içerdiği antikor miktarının bu denli değişken olması buzağılara ağız sütünün doğru biçimde içirilmesini daha da zorlaştırır. Ağız sütünün antikor seviyesi ancak laboratuar koşullarında ölçülebilir. Çiftlik bazındaki uygulamalarda zaman ve maliyet açısından bu yöntemden faydalanmak mümkün değildir. Fakat yapılan araştırmalar ağız sütünün yoğunluğu ile içerdiği antikor miktarı arasında doğru orantılı bir etkileşim olduğunu ortaya çıkarmıştır. Bu amaç için geliştirilmiş kolostrametreler dünyanın pek çok ülkesinde yaygın bir biçimde kullanılmaktadır.

Kullanılmadan önce ağız sütleri muhakkak kontrol edilmeli ve sadece iyi kaliteli olan ağız sütü kullanılmalıdır.

                  Ağız sütü sağımı esnasında bulaşmadan sakınmak gerekir.  Meme ve meme başları dikkatlice temizlenmeli ve her meme başı için ayrı bir havlu kullanılarak kurulanmalıdır. Ağız sütü doğumu takip eden en kısa zamanda içirilmelidir (İlk 1. saat).

Ağız sütü steril değildir. Sıcak ortamlarda bekletiliyorsa bakteriler hızla üremeye başlar ve birkaç saat içinde inanılmaz rakamlara ulaşır. Ağız sütü bekletilecek ise + 4 derecede, stoklanacak ise -18 derecede muhafaza edilmelidir.

                      AĞIZ SÜTÜNÜN SAKLANMASI 

                  Kolostrumun saklanma koşulları kalitesini doğrudan etkiler. + 4 ^oC ‘de 2 lt lik kaplar içinde 24 saate kadar sağlıklı bir biçimde saklamak mümkündür. 2 Litreden daha fazla süt olması ya da buzdolabının doğru çalışmadığı durumlarda bakteri üremesi daha hızlı olacağından, saklanan ağız sütünün buzağıya içirilmesi mümkün değildir.

                    Üzün süreli muhafaza için (24 saatten fazla ) ağız sütünü dondurmak tavsiye edilmektedir.  Ağız sütü içerdiği antikorlarda belirgin bir kayıp olmaksızın dondurularak saklanabilir. Ağız sütünü 2 lt lik çift buzdolabı poşeti içinde dondurup saklamak en uygunudur. Dondurulmuş ağız sütü ılık su ile  ( Sıcak su kullanılmamalı )  dikkatli bir biçimde çözdürülerek kullanılabilir.

Kaynak:sütaş eğitim yayınları